W obrębie szerokiego – i wewnętrznie zróżnicowanego – nurtu terapii poznawczo-behawioralnej wyróżnia się czasami III „fale”. I tak:
- I fala odnosiłaby się do ujęć zasadniczo behawioralnych (skoncentrowanych na zachowaniu i metodach opartych o warunkowanie klasyczne i instrumentalne) i obejmowałaby – m.in. – klasyczne modele i metody pracy z lękiem (np. systematyczną desensytyzację)
- II fala oznacza klasyczne modele poznawcze stworzone przez Aarona Becka i Alberta Ellisa, które to rozwijane są współcześnie przez takich autorów jak na przykład Judith Beck.
- III fala jest pojęciem relatywnie szerokim i odnosi się do wewnętrznie zróżnicowanej grupy podejść, które to do klasycznych technik poznawczych i behawioralnych dodają coś „więcej”, często z obszaru spoza CBT, albo w ogóle spoza psychoterapii (uważność/mindfulness jako inspirowana nurtami duchowo-religijnymi).
Do III fali terapii poznawczo-behawioralnej zaliczane bywają:
- terapia poznawcza oparta na uważności (mindfulness-based cognitive therapy, MBCT)
- terapia akceptacji i zaangażowania (acceptance and committment therapy, ACT) Stephena Hayesa
- terapia dialektyczno-behawioralna (dialectical behavior therapy, DBT) Marshy Linehan
- radykalnie otwarta terapia dialektyczno-behawioralna (radically open dialectical behavior therapy, RO-DBT) Thomasa R. Lyncha
Charakterystyczne dla III fali jest częste korzystanie z technik uważności (mindfulness), zazwyczaj w wersji rozwijanej przez Jona Kabat-Zinna (mindfulness-based stress reduction).
Pomocne źródła dotyczące III fali:
- Hayes, S., Strosahl, K., Wilson, K. (2013). Terapia akceptacji i zaangażowania. Wydawnictwo UJ.
- Kabat-Zinn, J. (2018). Życie piękna katastrofa. Wydawnictwo Czarna Owca.
- Linehan, M. (2021). Życie warte przeżycia. Media Rodzina.
- Lynch, T.R. (2023). Radykalnie otwarta terapia dialektyczno-behawioralna. Wydawnictwo UJ.
- Segal, Z., Williams, J., & Teasdale, J. (2017). Terapia poznawcza depresji oparta na uważności. Wydawnictwo UJ.